Các Bên Liên Quan Trong BIM: Phá Vỡ Góc Nhìn Riêng Lẻ, Hướng Tới Thành Công Chung

1. Giới thiệu tổng quan

Khi bắt đầu tìm hiểu về BIM (Mô hình thông tin công trình), chúng ta thường có xu hướng chỉ nhìn nhận nó qua lăng kính chuyên môn của mình. Kiến trúc sư có thể xem BIM đơn thuần là công cụ dựng hình 3D. Nhà thầu lại chỉ tập trung vào khả năng phối hợp và phát hiện xung đột. Trong khi đó, Chủ đầu tư có lẽ chỉ ấn tượng với những hình ảnh render 3D trực quan.

Đây không phải là những nhận định sai, nhưng chúng chỉ là những mảnh ghép riêng lẻ của một bức tranh lớn hơn nhiều. Để một dự án BIM thực sự thành công, điều cốt lõi là tất cả các bên liên quan trong BIM phải thấu hiểu vai trò, lợi ích và trách nhiệm của nhau trong toàn bộ vòng đời công trình. Bài viết này sẽ phá vỡ những góc nhìn phiến diện đó, mang đến một cái nhìn toàn cảnh và chiến lược về sự tương tác giữa các bên để tối ưu hóa giá trị dự án.

2. Góc nhìn sai lệch: Rào cản vô hình trong dự án BIM

Một trong những thách thức lớn nhất khi triển khai BIM không đến từ công nghệ, mà đến từ nhận thức. Việc mỗi bên chỉ nhìn thấy một phần lợi ích của BIM sẽ tạo ra các "ốc đảo thông tin", phá vỡ luồng dữ liệu liền mạch vốn là sức mạnh của quy trình này.

2.1. Kiến trúc sư & Kỹ sư thiết kế

• Góc nhìn hạn hẹp: Coi BIM chỉ là một phần mềm Revit hay Archicad để tạo ra mô hình 3D và bản vẽ 2D nhanh hơn. Họ tập trung vào giai đoạn thiết kế mà ít quan tâm đến việc dữ liệu trong mô hình sẽ được nhà thầu và đơn vị vận hành sử dụng ra sao.

• Lưu ý: Dữ liệu được gán vào các đối tượng trong mô hình (Information) mới là phần "I" quý giá trong "BIM". Một mô hình chỉ có hình học 3D mà thiếu thông tin chi tiết về vật liệu, thông số kỹ thuật, nhà sản xuất... sẽ làm giảm đáng kể giá trị của BIM ở các giai đoạn sau.

2.2. Nhà thầu thi công

• Góc nhìn hạn hẹp: Chỉ xem BIM là công cụ để kiểm tra xung đột (clash detection), bóc tách khối lượng và lập tiến độ 4D. Họ nhận mô hình từ đơn vị thiết kế và sử dụng nó một cách thụ động.

• Lưu ý: Nhà thầu là người đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc "nuôi dưỡng" và cập nhật mô hình. Dữ liệu thi công thực tế, thông tin nhà cung cấp, tiến độ thực... cần được cập nhật vào mô hình để tạo ra một Mô hình hoàn công (As-Built Model) chính xác, phục vụ cho giai đoạn vận hành.

2.3. Chủ đầu tư

• Góc nhìn hạn hẹp: Chỉ thấy giá trị của BIM qua các hình ảnh phối cảnh 3D chân thực và khả năng kiểm soát thiết kế ban đầu. Họ thường chưa nhận thức được lợi ích tài chính khổng lồ trong dài hạn.

• Lưu ý: Đây là sai lầm lớn nhất. Giá trị lớn nhất của BIM đối với chủ đầu tư không nằm ở giai đoạn thiết kế hay thi công, mà nằm ở giai đoạn vận hành và bảo trì, vốn chiếm tới 75% tổng chi phí vòng đời công trình.

3. Vòng đời BIM & Bức tranh chi phí toàn cảnh

Để hiểu tại sao việc hợp tác giữa các bên lại quan trọng, chúng ta cần nhìn vào bức tranh chi phí toàn bộ vòng đời của một công trình, giả sử là 30 năm.

• Giai đoạn Thiết kế & Thi công (chiếm ~25% chi phí): Giai đoạn này thường chỉ kéo dài 3-4 năm. Đây là phần chi phí mà mọi người thường tập trung vào.

• Giai đoạn Vận hành & Bảo trì (chiếm ~75% chi phí): Giai đoạn này kéo dài suốt phần đời còn lại của công trình. Đây chính là "phần chìm của tảng băng trôi" về mặt chi phí.

Một nghiên cứu tại Pháp đã chỉ ra rằng, việc áp dụng BIM một cách chính xác và đồng bộ ngay từ các giai đoạn đầu (Lập trình nhu cầu, Thiết kế, Thi công) có thể giúp chủ đầu tư tiết kiệm từ 10% đến 20% chi phí quản lý vận hành. Đây là một con số khổng lồ, và là lý do tại sao BIM đang trở thành yêu cầu bắt buộc ở nhiều quốc gia.

Quy trình 4 giai đoạn của Vòng đời BIM:

1. BIM Lập trình (Programming): Xác định rõ ràng các yêu cầu, mục tiêu của chủ đầu tư (EIR - Employer's Information Requirements).

2. BIM Thiết kế (Design): Đơn vị thiết kế tạo ra mô hình, thực hiện các phân tích (năng lượng, kết cấu, bền vững...) và mô phỏng.

3. BIM Thi công (Construction): Nhà thầu sử dụng mô hình để phối hợp, lập kế hoạch, theo dõi chi phí và cập nhật dữ liệu thực tế.

4. BIM Vận hành (Facility Management): Mô hình hoàn công được bàn giao cho đơn vị quản lý vận hành, trở thành một "bản sao số" của công trình, phục vụ cho việc bảo trì, sửa chữa và quản lý tài sản.

4. Tải ngay bộ tài liệu đầy đủ

Để hệ thống hóa vai trò và trách nhiệm của các bên, đừng bỏ lỡ bộ tài liệu độc quyền từ Kênh Xây Dựng, giúp bạn thiết lập một quy trình BIM hiệu quả ngay từ đầu.

• Tải ngay File PDF: Ma trận trách nhiệm RACI cho các bên liên quan trong BIM

• Download Template Kế hoạch thực thi BIM (BEP) mẫu

5. FAQ – Giải đáp thắc mắc thường gặp

• Câu hỏi 1: Ai là các bên liên quan chính trong một dự án BIM?

  • Trả lời: Các bên liên quan chính bao gồm Chủ đầu tư (Owner), Kiến trúc sư & Kỹ sư thiết kế (Architects & Engineers), Nhà thầu chính và các nhà thầu phụ (Contractors), và Đơn vị quản lý vận hành tòa nhà (Facility Managers). Ngoài ra còn có các nhà cung cấp vật liệu và các cơ quan quản lý nhà nước.

• Câu hỏi 2: Tại sao BIM lại đặc biệt quan trọng với Chủ đầu tư?

  • Trả lời: Vì BIM tác động trực tiếp đến chi phí dài hạn. Bằng cách đầu tư vào một quy trình BIM bài bản ở giai đoạn đầu (chỉ chiếm 25% chi phí), Chủ đầu tư có thể tiết kiệm một khoản tiền rất lớn trong giai đoạn vận hành và bảo trì (chiếm 75% chi phí). Mô hình BIM hoàn công là một tài sản số vô giá để quản lý tòa nhà hiệu quả.

• Câu hỏi 3: Vai trò của nhà thầu trong quy trình BIM không chỉ là phát hiện xung đột phải không?

  • Trả lời: Chính xác. Ngoài việc phối hợp và phát hiện xung đột, vai trò quan trọng của nhà thầu là "làm giàu" mô hình bằng dữ liệu thi công thực tế. Họ cập nhật thông tin về vật liệu được lắp đặt, nhà sản xuất, ngày thi công, và các thay đổi tại hiện trường để tạo ra một Mô hình hoàn công (As-Built Model) trung thực nhất, sẵn sàng cho việc bàn giao.

Tham khảo các bài viết liên quan khác

KXD Team

Trở thành kỹ sư GIỎI với Kênh Xây Dựng