Đề cương thí nghiệm Quan Trắc Lún Nền Đường Đất Yếu

04-10-2025 KXD Team

1. Giới thiệu tổng quan

Quan trắc lún là công tác không thể thiếu trong các dự án xây dựng trên nền đất yếu, đặc biệt là các công trình giao thông như đường đắp, đê bao. Việc theo dõi chính xác sự biến dạng của nền đất theo thời gian không chỉ giúp đánh giá độ ổn định của công trình mà còn là cơ sở để nghiệm thu, đưa ra các cảnh báo sớm và tối ưu hóa tiến độ đắp tải, đảm bảo chất lượng và an toàn tuyệt đối cho dự án. Bài viết này sẽ hệ thống hóa toàn bộ quy trình quan trắc lún một cách chi tiết, dựa trên kinh nghiệm thực tế và các tiêu chuẩn hiện hành.

2. Quy trình quan trắc lún chuẩn kỹ thuật theo 22TCN 262-2000

Quy trình được thực hiện qua 4 bước chính, từ khâu chuẩn bị mốc chuẩn đến khi ra được báo cáo hoàn chỉnh.

2.1. Bước 1: Khảo sát và xây dựng hệ thống mốc chuẩn

Mốc chuẩn (benchmark) là điểm gốc có cao độ ổn định, làm cơ sở để xác định độ lún của công trình. Việc thiết lập mốc chuẩn phải tuân thủ các yêu cầu nghiêm ngặt.

Mô tả: Cần xây dựng ít nhất 2-3 mốc chuẩn cho một khu vực quan trắc. Các mốc này phải được đặt bên ngoài phạm vi ảnh hưởng lún của công trình và các nguồn gây chấn động (như đường giao thông, máy móc thi công). Cấu tạo mốc phải đảm bảo ổn định lâu dài trong suốt chu kỳ theo dõi. Sau khi xây dựng, cần tiến hành đo đạc cao độ các mốc chuẩn bằng máy thủy bình có độ chính xác cao để tạo thành một lưới khống chế cao độ. Sai số khép vòng phải thỏa mãn: fh≤±0.3n (với n là số trạm máy).
Lưu ý chuyên gia: Không nên đặt mốc chuẩn quá gần các cây lớn hoặc khu vực có thể bị ảnh hưởng bởi việc thi công các hạng mục khác trong tương lai. Luôn kiểm tra chéo giữa các mốc chuẩn trước mỗi chu kỳ đo để đảm bảo tính ổn định của chúng.

2.2. Bước 2: Chế tạo và lắp đặt bàn quan trắc lún

Bàn quan trắc lún là thiết bị được chôn trực tiếp vào nền đất để đo độ lún.

Mô tả:
- Cấu tạo: Theo hồ sơ thiết kế mẫu, một bộ bàn quan trắc bao gồm: Bản đo lún (bằng bê tông, kích thước 50x50x5cm), cần đo (thép ống D40mm) và ống vách bảo vệ (ống PVC D90). Cần đo và ống vách thường được gia công ren để dễ dàng nối dài theo chiều cao đắp đất.
- Lắp đặt: Vị trí lắp đặt bàn lún được quy định trong thiết kế (ví dụ: 1000m/1 mặt cắt). Bàn lún được đặt tại cao độ bắt đầu đắp nền đường. Tùy thuộc vào hiện trạng, bàn lún có thể đặt trên mặt lớp đệm cát, trên vải địa kỹ thuật, hoặc trên lớp vỏ cứng tự nhiên. Phải luôn đảm bảo bàn lún được lắp đặt thẳng đứng.
Lưu ý chuyên gia: Ngay sau khi lắp đặt xong, cần phải đo và ghi lại cao độ ban đầu của đỉnh cần đo trước khi bắt đầu đắp lớp đất đầu tiên. Dùng nắp đậy bảo vệ đỉnh cần đo để tránh vữa, đất đá rơi vào gây kẹt.

2.3. Bước 3: Đo đạc và ghi nhận số liệu

Đây là công tác thực hiện định kỳ để thu thập số liệu độ lún theo thời gian.

Mô tả: Sử dụng máy thủy bình có độ chính xác cao (độ phóng đại >30x) và mia Invar. Quy trình đo cao độ được thực hiện từ mốc chuẩn đến các điểm quan trắc (đỉnh cần đo) với độ chính xác đến mm.
Chu kỳ đo: Tần suất đo thay đổi tùy theo giai đoạn thi công:
- Trong quá trình đắp nền: 1 ngày/lần.
- 2 tháng sau khi ngừng đắp: 7 ngày/lần.
- Từ tháng thứ 3 sau khi ngừng đắp: 1 tháng/lần.
Lưu ý chuyên gia: Toàn bộ quá trình đo đạc và các sự kiện liên quan (thời tiết, hoạt động thi công đặc biệt...) phải được ghi chép cẩn thận vào nhật ký quan trắc hàng ngày. Việc này cực kỳ quan trọng để phân tích, lý giải các số liệu bất thường sau này.

2.4. Bước 4: Xử lý số liệu và lập báo cáo

Số liệu thô sau khi đo đạc cần được xử lý để tính toán độ lún và tốc độ lún.

Mô tả: Độ lún tại một thời điểm được tính bằng hiệu số giữa cao độ ban đầu và cao độ đo được tại thời điểm đó. Tốc độ lún được tính toán để kiểm soát quá trình đắp tải. Tất cả các số liệu, biểu đồ lún theo thời gian, biểu đồ tốc độ lún... phải được tổng hợp và báo cáo định kỳ cho Chủ đầu tư và Tư vấn giám sát.
Cảnh báo rủi ro: Phải dừng đắp ngay lập tức khi tốc độ lún vượt quá 10mm/ngày và báo cáo cho các bên liên quan để xử lý. Việc đắp trở lại chỉ được tiến hành sau ít nhất 1 tuần khi số liệu quan trắc cho thấy giá trị ổn định trong giới hạn cho phép.

3. Các lỗi thường gặp và cách khắc phục

Lỗi 1: Mốc chuẩn bị xê dịch hoặc phá hoại.
- Hậu quả: Mất gốc so sánh, toàn bộ số liệu đo sau đó đều vô nghĩa.
- Giải pháp: Xây dựng mốc kiên cố, có rào chắn và biển báo bảo vệ. Luôn kiểm tra cao độ giữa các mốc chuẩn với nhau trước mỗi chu kỳ đo.
Lỗi 2: Cần đo của bàn lún bị kẹt vào ống vách.
- Hậu quả: Số liệu đo không thay đổi, không phản ánh đúng độ lún thực tế.
- Giải pháp: Đảm bảo ống vách và cần đo được lắp đặt đồng tâm, thẳng đứng. Trước khi đo cần kiểm tra độ trơn trượt tự do của cần đo.
Lỗi 3: Ghi chép số liệu sai hoặc thiếu thông tin trong nhật ký.
- Hậu quả: Khó khăn trong việc phân tích, truy xuất nguyên nhân khi có sự cố.
- Giải pháp: Sử dụng biểu mẫu ghi chép thống nhất. Người đo đạc phải được đào tạo kỹ và có tinh thần trách nhiệm cao.

4. Tải ngay bộ tài liệu đầy đủ (Link tải dưới bài viết)

Để nắm vững quy trình và có ngay một bộ hồ sơ mẫu chuyên nghiệp, đừng bỏ lỡ bộ tài liệu độc quyền từ Kênh Xây Dựng. Tài liệu bao gồm file Thuyết minh Biện pháp thi công chi tiết và Bản vẽ cấu tạo Bàn quan trắc lún file AutoCAD.

5. FAQ – Giải đáp thắc mắc thường gặp

Câu hỏi 1: Chu kỳ quan trắc lún cụ thể được quy định như thế nào?
- Trả lời: Chu kỳ quan trắc phụ thuộc vào từng giai đoạn của dự án. Thông thường: trong quá trình đắp tải là 1 ngày/lần, 2 tháng đầu sau khi dừng đắp là 7 ngày/lần, và từ tháng thứ 3 trở đi là 1 tháng/lần. Tuy nhiên, tần suất có thể tăng lên nếu có hiện tượng bất thường.
Câu hỏi 2: Khi nào cần phải dừng thi công do tốc độ lún quá lớn?
- Trả lời: Theo quy định, khi tốc độ lún vượt quá 10mm/ngày, phải cho dừng việc đắp tải ngay lập tức và báo cáo cho Tư vấn giám sát và Chủ đầu tư để tìm giải pháp.
Câu hỏi 3: Mốc chuẩn quan trắc lún cần đáp ứng những yêu cầu chính nào?
- Trả lời: Mốc chuẩn phải đáp ứng 4 yêu cầu chính: (1) Giữ được độ cao ổn định trong suốt quá trình đo; (2) Nằm ngoài phạm vi ảnh hưởng lún và chấn động; (3) Cho phép kiểm tra độ ổn định của các mốc khác một cách tin cậy; (4) Thuận lợi cho việc dẫn truyền cao độ đến các điểm đo lún.