Biện Pháp Thi Công Hệ Thống Thoát Nước Đô Thị (Chi Tiết A-Z & File Mẫu)

02-10-2025 KXD Team

1. Giới thiệu tổng quan

Thi công hệ thống thoát nước, đặc biệt là trong các dự án hạ tầng đô thị phức tạp như tại Bắc Ninh hay Hải Dương, là một hạng mục tối quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến tuổi thọ công trình và an toàn của khu vực xung quanh. Một biện pháp thi công chi tiết, được lập luận và tính toán kỹ lưỡng không chỉ là yêu cầu bắt buộc của chủ đầu tư mà còn là kim chỉ nam giúp nhà thầu kiểm soát tiến độ, chất lượng và đặc biệt là an toàn lao động.

Bài viết này sẽ đi sâu vào quy trình thi công chuẩn mực, bóc tách từng công đoạn từ danh mục bản vẽ thực tế, đồng thời chỉ ra những kinh nghiệm "xương máu" từ công trường mà không sách vở nào có đủ.

2. Quy trình thi công hệ thống thoát nước chi tiết

Dựa trên một bộ bản vẽ biện pháp thi công tiêu chuẩn, quy trình có thể được chia thành các bước chính sau:

2.1. Công tác chuẩn bị và định vị

Mô tả: Bước đầu tiên và quan trọng nhất là giải phóng mặt bằng, tổ chức phân luồng giao thông (nếu thi công trên đường hiện hữu) và định vị chính xác tim, cốt của tuyến cống và các hố ga. Sử dụng máy toàn đạc để xác định vị trí và cao độ theo bản vẽ thiết kế được phê duyệt.
Lưu ý chuyên gia: Trước khi đào, bắt buộc phải có bản vẽ hoàn công hệ thống hạ tầng ngầm (điện, nước, viễn thông) để tránh gây hư hại. Sai một ly ở bước này, toàn bộ công trình sẽ phải làm lại. Luôn kiểm tra giao cắt (cross-check) ít nhất 2 mốc tọa độ độc lập.

2.2. Biện pháp thi công đào đất và gia cố hố đào (Ép cừ Larsen)

Mô tả: Đây là công đoạn phức tạp và tiềm ẩn nhiều rủi ro nhất. Tùy thuộc vào chiều sâu đào và địa chất, biện pháp thi công sẽ khác nhau:
- Đào hở (taluy): Áp dụng cho khu vực rộng rãi, đất tốt, độ sâu không quá lớn.
- Đào đứng và gia cố: Phổ biến trong đô thị, sử dụng cừ Larsen để chống sạt lở thành vách. Quy trình bao gồm: Ép cừ Larsen đến cao độ thiết kế -> Đào đất theo từng giai đoạn (stage 1, stage 2...) -> Lắp đặt hệ giằng chống (thép hình I, H) để đảm bảo ổn định.
Lưu ý chuyên gia:
- Cảnh báo rủi ro: Sạt lở thành hố đào là tai nạn nghiêm trọng nhất. Phải tuyệt đối tuân thủ trình tự "ép cừ/gia cố trước, đào đất sau".
- Kinh nghiệm thực tế: Khi ép cừ Larsen gần công trình lân cận, cần thực hiện các biện pháp quan trắc lún, nghiêng. Tiếng ồn và độ rung khi ép cừ cũng là một yếu tố cần được quản lý.
- Xử lý nước ngầm: Đối với hố đào sâu hơn mực nước ngầm, phải bố trí hệ thống hố thu và máy bơm chìm hoạt động 24/24 để giữ cho hố đào luôn khô ráo.

2.3. Lắp đặt cốt thép, ván khuôn và đổ bê tông

Mô tả: Sau khi hố đào đạt cao độ và được gia cố an toàn, tiến hành các bước thi công phần kết cấu bê tông cốt thép (cống hộp, hố ga...):
1. Đổ bê tông lót: Tạo lớp đáy phẳng, sạch, chống mất nước xi măng cho lớp bê tông chính.
2. Lắp dựng cốt thép: Gia công và lắp dựng theo đúng bản vẽ thiết kế, đảm bảo chiều dày lớp bê tông bảo vệ.
3. Lắp dựng ván khuôn: Sử dụng ván khuôn thép định hình hoặc ván phim, đảm bảo kín khít, vững chắc.
4. Đổ bê tông: Bê tông thương phẩm được đổ bằng cần bơm hoặc bơm tĩnh, đầm dùi kỹ lưỡng để tránh rỗ.
Lưu ý chuyên gia:
- Tiêu chuẩn kỹ thuật: Công tác cốt thép tuân thủ TCVN 4453:1995, ván khuôn và bê tông theo TCVN 4452:1987.
- Best practice: Bố trí các con kê đúng quy cách để đảm bảo lớp bảo vệ. Với kết cấu thành đứng, nên đổ bê tông thành nhiều lớp, mỗi lớp không quá 50cm và đầm ngay sau khi đổ.

2.4. Công tác lấp đất và hoàn thiện

Mô tả: Sau khi bê tông đạt cường độ cho phép tháo ván khuôn, tiến hành công tác lấp đất. Đất lấp được đầm chặt theo từng lớp (thường là 25-30cm/lớp) để đạt độ chặt K yêu cầu (ví dụ K95, K98). Cuối cùng là tái lập lại kết cấu mặt đường và các hạng mục trên bề mặt.
Lưu ý chuyên gia: Việc tháo dỡ hệ cừ Larsen và giằng chống phải được thực hiện đồng thời với quá trình lấp đất để tránh làm biến dạng kết cấu. Tháo đến đâu, lấp đất và đầm ngay đến đó.

3. Các lỗi thường gặp và cách khắc phục

Lỗi 1: Sạt lở thành vách hố đào.
- Hậu quả: Gây tai nạn lao động chết người, hư hỏng công trình lân cận.
- Giải pháp: Tuân thủ nghiêm ngặt biện pháp gia cố. Không được đào "hàm ếch". Luôn có kỹ sư giám sát tại hiện trường trong suốt quá trình đào.
Lỗi 2: Lún sụt mặt đường sau khi thi công.
- Hậu quả: Ảnh hưởng đến an toàn giao thông, gây hư hỏng kết cấu mặt đường.
- Giải pháp: Do công tác đầm lèn không đạt yêu cầu. Phải kiểm tra độ chặt (thí nghiệm Proctor hoặc phễu rót cát) cho từng lớp đất lấp trước khi thi công lớp tiếp theo.
Lỗi 3: Rò rỉ, thấm nước tại các mối nối cống hoặc khớp nối hố ga.
- Hậu quả: Giảm khả năng thoát nước, gây xói mòn ngầm.
- Giải pháp: Sử dụng các vật liệu chống thấm chuyên dụng (băng cản nước, Sika...) và thi công đúng kỹ thuật. Phải tiến hành thử kín trước khi nghiệm thu.

4. Tải ngay bộ tài liệu đầy đủ (Link tải dưới bài viết)

Để tiết kiệm thời gian và đảm bảo tính chính xác, các kỹ sư không thể bỏ qua bộ tài liệu đầy đủ mà Kênh Xây Dựng đã biên soạn, bao gồm Thuyết minh chi tiết và Bản vẽ AutoCAD mẫu, giúp bạn áp dụng ngay vào dự án của mình.

5. FAQ – Giải đáp thắc mắc thường gặp

Câu hỏi 1: Tại sao phải ép cừ Larsen khi thi công hố đào sâu trong đô thị?
- Trả lời: Trong đô thị, mặt bằng thi công chật hẹp không cho phép đào mở taluy. Việc ép cừ Larsen tạo thành một "bức tường" thép vững chắc, chống sạt lở đất, đảm bảo an toàn cho công nhân, máy móc và các công trình kiến trúc liền kề.
Câu hỏi 2: Cần lưu ý gì về an toàn lao động khi thi công hệ thống thoát nước?
- Trả lời: An toàn lao động là ưu tiên số một. Các điểm chính bao gồm: gia cố hố đào chắc chắn, trang bị đầy đủ BHLĐ, có biển báo và rào chắn khu vực thi công, kiểm tra an toàn thiết bị nâng hạ, và đặc biệt là phải có phương án thoát hiểm khi có sự cố.
Câu hỏi 3: Tiêu chuẩn nghiệm thu công tác lấp đất là gì?
- Trả lời: Công tác lấp đất thường được nghiệm thu dựa trên độ chặt yêu cầu (K), quy định trong chỉ dẫn kỹ thuật của dự án (phổ biến là K≥95). Việc kiểm tra được thực hiện bằng các thí nghiệm hiện trường như phễu rót cát hoặc dao vòng trên từng lớp đã đầm nén.